Jovan Jovanović Zmaj bio je poznati srpski pesnik, književnik i začetnik satirično i društveno angažovane poezije u srpskoj književnosti. Uz Đuru Jakšića, on je još jedan veliki liričar srpskog romantizma. Uređivao je brojne časopise i listove, a smatra se najplodnijim srpskim pesnikom iz druge polovine 19. veka.
Obrazovanje
Osnovnu školu pohađao je u Novom Sadu, a srednju u Bratislavi. Nakon toga odlazi na studije prava u tadašnju Peštu, Beč i Prag. Studiranje prava je zapravo bio želja njegovog oca, ali je više bio naklonjen medicini i fizici. 1860. godine je završio studije prava, a 1870. godine je diplomirao medicinu u Pešti.
Privatan život
Jovan Jovanović Zmaj rođen je 24. novembra 1833. godine u Novom Sadu. Odrastao je u staroj i uglednoj porodici, a roditelji su mu bili Marija Gavanski i Pavle Jovanović, koji je bio gradonačelnik Novog Sada. Već u ranom djetinjstvu Jovanović se zainteresovao za srpske narodne pesme koje su mu recitovane. U to vreme je čak i sam počeo da sastavlja pesmice.
U Novom Sadu je 1861. godine upoznao svoju suprugu Ružu Ličanin, a ljubav i ispunjen porodični život poslužili su mu kao inspiracija za pisanje dela Đulići (tur. gül - ruža). Nekoliko godina kasnije doživeo je porodičnu tragediju.
Prvo je umro njegov trogodišnji sin Mirko, a zatim i tromesečna ćerka Tijana. Jovan i njegova supruga potražili su utehu u sinu Savi, ali i on je preminuo nedelju dana kasnije. Njihovo četvrto dete, sin Jug, umro je na porođaju. Posle rođenja petog deteta, ćerke Smilje, umire i Jovanova supruga Ruža. Jovanu je ostala samo ćerka Smilja, ali je posle dve godine i ona umrla od tuberkuloze. Na osnovu ove lične tragedije napisao je zbirku elegičnih pesama Đulići uveoci.
Preminuo je 3. juna 1904. godine u Srijemskoj Kamenici, mestu koje se po njemu jedno vreme zvalo Zmajeva Kamenica.
Književni rad
Iako je po zanimanju bio lekar, Jovan Jovanović Zmaj je 50 godina uređivao i objavljivao dečje, književne i političke časopise. Tokom studija medicine radio je i kao nadzornik zadužbine Tekelijanuma i izdavao satirični list "Zmaj". Tako je i stekao svoj nadimak.
Posle diplomiranja živeo je i radio kao lekar u Beču, Novom Sadu, Zagrebu, Beogradu i drugim gradovima. Bio je član Narodne stranke Svetozara Miletića i zalagao se za političko i nacionalno oslobođenje južnoslavenskih zemalja.
Godine 1880. pokrenuo je i uređivao dečji časopis "Neven", koji je izlazio u Zagrebu i Novom Sadu. Pored toga, bio je pokretač i urednik listova "Žiža", "Komarac" i "Javor". U periodu od 1890 do 1898. godine bio je dramaturg beogradskog Narodnog pozorišta.
Jovan Jovanović je bio i prvi srpski pisac za decu, a njegove pesme se ističu ne samo po umetničkoj već i po etičkoj vrednosti. Neke od najpoznatijih pesama koje je napisao za decu su Pačija škola, Trči zeka iz jendeka, Điha điha četri noge, Zima zima e pa šta je, Taši taši tanana i druge.
Ono po čemu je Jovanović bio posebno poznat su zbirke pesama za decu koje govore o srećnoj porodici i životnim problemima na koje je želeo da pripremi decu jednostavnim i poučnim stihovima. Ukupno je napisao više od četiri stotine dečijih pesama, a inspirisan je ličnom tragedijom, odnosno smrću sopstvene dece.
Pod uticajem nemačkih romantičara i narodnog pesništva pisao je i ljubavne pesme: Snohvatice, Đulići i Đulići uveoci.
Njegove zbirke Pevanija i Sve dojakošnje pesme su društvena, kulturna i politička hronika događaja do 1850. godine i smatraju se početkom satirične i društveno angažovane poezije u srpskoj književnosti.
U drugoj polovini 19. veka Jovan Jovanović Zmaj je vodio prepiske s hrvatskim plemićima, političarima, novinarima i biskupom Štrosmajerom. U to vreme su se Hrvati borili protiv ugarske prevlasti, a on je bio mišljenja da Srbi trebaju da pomognu Hrvatima u toj borbi. Hvalio ih je zbog borbe za osamostaljenje i napora da očuvaju kulturu pa je tako i nastala pesma Šta se čuje - svojevrsna oda.
Autor je pozorišnog komada Šaran i nekoliko pripovedaka (Vidosava Branković, Naš Ljubomir i Slavujev dô). Jedno vreme je pisao i prozna dela, uglavnom kratke romane, ali ih je objavljivao pod drugim imenom. Mnoge od njegovih pesama su muzicirane i prevedene na nekoliko jezika.
Sam Jovanović je prevodio sa engleskog, mađarskog, nemačkog i ruskog jezika. Njegovi najznačajniji prevodi su prevodi nemačkih autora Getea i Hajna, mađarskog Aleksandra Petefija, engleskog Tenisona i ruskog Ljermontova. Takođe je preveo orijentalnu poeziju Fridriha Bodenšteta.
Najveća dostignuća
Jovan Jovanović Zmaj napisao je veliki broj raznovrsnih pesama - satiričnih, ljubavnih, lirskih i političkih - ali je ostao upamćen po svojim pesmama za decu. Bio je prvi srpski književnik koji je pisao poeziju za decu, a njegove su pesme ostavile dubok trag u srpskoj kulturi i svesti. Neke od njih roditelji i danas pevaju svojoj deci, a da pritom ne znaju ko ih je napisao.